Con gái mười tám rồi. Nếu còn có người tình mẹ. Con gái nhìn sông Hồng chảy lặng một dòng mẹ thương thân mẹ chẳng khác gì thân cò, thân vạc. Mẹ ngồi tĩnh lặng quay mặt vào sông, gió thổi bên tai ù ù, mưa giăng, cuộn đỏ dòng phù sa như một dải lụa màu uốn qua thị xã.
Cuộc sống đã trôi qua mờ nhạt rất lâu rồi, tiếng vạc ăn đêm, tiếng sông vỗ vào tiếng thở dài của mẹ cứ ám ảnh và xoáy sâu vào tâm khảm con gái. “Cha con là lính thông báo đóng quân ở bên kia sông Hồng. Như những con cá bạc quẫy động một vùng sông rồi lại bơi đi.
Cố giấu nhịp tim đang đập mạnh, cố giấu chút thẹn thò, sợ hãi nhưng Hình như trái tim mẫn cảm của người mẹ đã nhận ra. Mẹ đem lòng yêu cha con từ cái ánh nhìn sâu tun hút đầy hấp lực.
Không đỗ đại học thì học cao đẳng hoặc trung cấp. Mà cứ tình hình này thì mẹ nghĩ con nên đi ôn rồi năm sau thi lại. Lúc ấy cái thèm khát được yêu, được sống một cuộc sống khác cứ cháy bùng trong con. Đấy là bức thư trước hết mẹ viết dành riêng cho con gái. Người ấy đã dời xa bến sông này đúng ngày này của mười tám năm về trước. Con gái hát hay nên được bầu làm đội trưởng đội văn nghệ xóm Đò, hi hữu mấy đứa lại hội tụ nhau tại quầy hàng vừa bán hàng vừa tập văn nghệ.
Mẹ kể về người thứ ba. Con gái phật lòng, nói dỗi: - Con đi học thì mẹ nuôi thế nào được. Từ sự bồng bột và cái thú ngông cuồng của tuổi trẻ. Con người ta đi hết cả đời mà có khi vẫn còn lầm lạc. Tối thứ bảy, Nhà Văn hóa thanh niên của thị xã có tổ chức các chương trình văn nghệ cho thanh thiếu niên đoàn tụ các xóm giao lưu. Phải chăng con gái đã yêu anh từ lúc ấy… Mẹ vẫn ngồi tựa cửa chờ con.
Ngày nắng thì đông người vào ra, những ngày mưa hai mẹ con lầm lũi một già một trẻ. Đừng hỏi mẹ cha con đang ở đâu? Điều ấy chính mẹ cũng không biết.
Đêm diễn thứ hai, đoàn sắp đồ để đi. Con gái nghĩ thương mẹ nên mấy lần thủ thỉ: - Mẹ đừng lo cho con nhiều, con lớn rồi mà… Mẹ quay mặt vào minh mông gió, thở dài: - Biết thế nào lớn khôn.
* * * Mẹ vẫn miệt mài với những chuyến đò, sạp vải của con gái vẫn hẩm vào những ngày mưa. Hiếm con vạc đi ăn đêm lại cất tiếng kêu thảng thốt. Anh vừa trổ tài đun nấu vừa bày trò trêu cho mọi người vui. “Con gái yêu của mẹ! Sinh nhật thứ mười tám của con mẹ mang đến cho con một món quà đau xót.
Giọt máu của người đàn ông ấy đang lớn dần trong con, rồi con sẽ được làm mẹ, để đến khi đứa con nhỏ biết hỏi “Sao nhà mình chỉ có ba người?”.
Mẹ quay mặt vào tường thở dài, rồi đêm chìm vào lặng yên. Anh bảo: - Em có muốn nghe những câu chuyện của anh không? Câu chuyện về vùng quê anh, về những chân mây xa tít tắp. Anh phụ trách hậu cần cho đoàn thiết đãi thanh niên dựng rạp một bữa cháo gà.
Hi hữu gió thổi mùi phù sa nồng nồng, âm ấm. Đáp mà nghe cay xè mũi, chỉ muốn chạy ra bờ sông, úp mặt vào gió sông để khóc. Chưa khi nào con gái lại thương mẹ nhiều đến thế. Tiếng gọi đò đã cất lên mấy lần mà mẹ vẫn tĩnh lặng, như thể mẹ vẫn đang đợi một người nào đó… Truyện ngắn của Tạ Đức An.
Vì đoàn hứa sẽ ủng hộ trại trẻ mồ côi trong thị xã một phần ba số tiền thu được, nên thanh niên đoàn viên cũng phải có trách nhiệm giúp sức với người ta. Đoàn của những người nghệ sĩ nghiệp dư không dừng lại ở bất cứ nơi đâu quá năm ngày. Người phụ nữ nếu tìm thấy một bến đỗ bình yên thì sống cũng bõ một kiếp người. Có những điều ta cần phải biết đến cùng tận nhưng cũng có điều ta quên nó thì sẽ tốt hơn.
Không biết đã bao lăm lần con gái hứa sẽ không giẫm vào bước chân của mẹ. Từ đấy, hai mẹ con càng ít nói với nhau hơn.
Con gái không còn buồn nhiều như những ngày xưa nữa. Hôm đầu đến, lạ nước lạ cái nên cả đoàn nhờ chi đoàn thanh niên tìm giúp chỗ dựng rạp.
Chừng như mẹ chờ ai… Anh theo đoàn nghệ sĩ nghiệp dư đến thị xã biểu diễn. Anh bảo: - Không ngờ con gái làng Đò lại xinh và dịu dàng đến thế. Lần sau con gái không bao giờ dám ngỏ lời như thế nữa.
Mắt vời vợi buồn. Đêm ấy, con gái bỏ đoàn lặn lội ngược về với bến đò và người đích mẫu hao gầy trong mong chờ.
- Con gái học xong Trung cấp Dược, mở một quán bán thuốc ngay bên bờ sông Hồng, sau này lại lấy mỗi chợ bên sông để mở thêm cửa hàng bán vải. Khi ấy mẹ đôi mươi, đẹp như những bông hoa muống biển, tím đến ngắt trời.
Con gái gập vội bức thư lại, một cảm giác hoang mang, lo sợ rất lạ đang xâm chiếm lấy con. Lúc con gái đặt lưng xuống giường, mẹ nhắc khéo: - Hình như con gái có chuyện gì vui thì phải.
Con gái xin mẹ đi từ chiều để phối hợp thanh niên mấy xóm lo bán vé. Mười tám năm qua mẹ bỏ nhà trong xóm ra bến sông này trở dạ sinh con. Còn kẻ lạc lối như mẹ thì chỉ mang cái đau xót một đời.
Đêm ấy sau khi đã hoàn thành mọi công tác chuẩn bị, con vẫn còn nấn ná ở lại. Có phải vì con khờ dại… Tối ấy khi trở về, mẹ vẫn ngồi cửa đợi con. Chắc hẳn con lại đáp: “Ông ngoại và cha con đi vắng”.
Mỗi ngày mẹ vẫn chở cả đôi chục chuyến đò, lần nào trở về bờ, mắt mẹ cũng ầng ậc nước. Áp tai xuống giường, còn cảm nhận được cả hơi thở, tiếng cựa mình của dòng sông hiền hòa. Mẹ chờ cửa đấy. Từng ấy năm bươn trải trên những chuyến đò, nuôi nấng con gái bằng những nỗi đau giấu lặng. Anh nắm tay con gái thật chặt: - Đi theo anh nhé! Lời mời mọc đến một thế giới bóng gió, tuyệt diệu làm cho mọi nỗi sợ hãi, dè dặt trong con tan biến.
Nghe thấy cả những bổi hổi khó tả… Sau đêm diễn trước hết.
Mẹ quen cha từ những lần sang sông ấy. Bao giờ con gái về đến nhà rồi mà mẹ vẫn chưa hết lo. Cho đến năm con gái mười tám tuổi. Đò vắng người sang, sông Hồng chảy lặng thầm một dải… Bạn bè hỏi: - Sao nhà chỉ có hai mẹ con? Con gái cười: - Ba tao đi vắng.
Xin lỗi con, nếu con muốn biết về một người thứ ba thiếu vắng trong gia đình mình bấy lâu thì hãy đọc tiếp những gì mẹ viết”. Tình yêu cũng không đủ lớn để ràng buộc một người đàn ông đã có vợ con. Con gái thấy dáng mẹ ngồi như núi vọng phu mà thương. Hàng ngày cha có nhiệm vụ sang bên này sông, chạy vào mấy quả đồi để đào hầm thông báo, giao thông.
Mỗi người giữ một sự câm lặng cho mình. Khi con mang dòng máu của anh, cũng là lúc con nhận được một sự thực rằng người đàn ông này đã có gia đình. Nhưng rút cuộc lại có một đứa trẻ nữa được sinh ra mà không biết bố nó là ai.
Mà con cũng đâu có lăng băng, mẹ thấy không, một mình con mà quản được cả hai sạp hàng. Mẹ chỉ mong con gái đừng bao giờ bước theo dấu chân lầm lỗi của mẹ. Muốn quên một ai đó cũng không làm được. Lần nào chở đò xong, trở về nhà mẹ nhìn cảnh mấy đứa cứ lúng liếng, hát hò là mẹ lại thở dài: - Sao mấy đứa không lo mà làm ăn, hoặc rỗi rãi thì cũng lên thư viện của thị xã mà đọc sách báo.
Con gái ơi! Mẹ là đứa con hư không biết nghe lời người lớn. Con gái cứ như bị hút hồn bởi nụ cười, ánh mắt và cả cái tính khôi hài ấy, cho đến khi hai ánh mắt gặp nhau thì con gái tuồng như đã quên cả lời mẹ dặn. Con cứ ở nhà mà lang bang thế này mẹ lo lắm. Ưng để sống tốt hơn. Con gái đóng sạp vải rồi hấp tấp lên nhà văn hóa.
Con vờ vịt thở đều đều và chìm sâu vào giấc ngủ. Nhưng con đã biết học cách ưng ý từ mẹ. Bà ngoại bảo: - Đừng yêu những người qua sông. Đêm ấy con gái không về. Con gái không biết nên thương hay giận mẹ. Vẫn một dáng ngồi quay mặt vào sông, nước mắt mẹ chảy dài.
Để rồi mười tám, hai mươi năm sau, có thể con lại ngồi viết cho đứa con thân yêu của mình một bức thư như mẹ đã viết cho con.
Con gái đi mãi vẫn không thấy một thế giới mà con gái vẫn từng mơ mòng. Đêm ấy đoàn nghệ sĩ lặng lẽ ra đi. Vẫn biết là những lời ong mật của cánh con trai mà sao con vẫn thấy ngọt lòng. Nên tối thứ bảy nào, con gái đi giao lưu văn nghệ là mẹ ở nhà cũng hết đứng ngóng lại ngồi trông. Phải thoát khỏi bến sông với những chuyến đò và sạp hàng không tìm thấy nổi một niềm vui nhỏ bé.
Đây có phải chính là sự thật mà con gái muốn biết từ lâu, sự thực về sự ra đời của con trên bến sông này. Con không còn đủ anh dũng để rong ruổi theo anh những cuộc hành trình vô tận. Cái tuổi nông nổi và bồng bột của mẹ ngày xưa…”. Nhưng khi thức dậy, con gái đã thấy trên bàn có một lọ hoả hồng đỏ và một bức thư.
Đã có lần ngập ngừng con gái bảo: - Hay mẹ tục hôn đi. Mẹ đứng trong buồng nhìn ra. Chắc hẳn mẹ vẫn ngồi cửa đợi. Mẹ không biết đấy, tiền chở đò thuê của mẹ không đủ trả tiền thuê nhà chứ đừng nói tiền học, tiền ăn mẹ ạ. Con trải lòng mình vào thế giới mà con gái chưa bao giờ đến, nó như một khu vườn cổ tích nhiều hoa lá, nó tắm đẫm trong con cái mong ước được bước đến những thế giới lạ xa mà khôn cùng đẹp đẽ.
Có tiếng ai đó gọi với từ trên bến xuống: - Cho tôi qua đò với. Đoàn nghệ sĩ và thanh niên thị xã giao lưu rất nhanh rồi bắt tay vào công việc. Thế là một dải cát trắng hiện ra, biển xanh biêng biếc đến khôn cùng, bất tận. Mẹ cứ nói con thế… Mẹ cười dàn hòa, nhưng bụng vẫn lo cho con gái.
Đôi lúc muốn hận thù một ai đó nhưng không làm được. Sau những cuộc hò hẹn chóng vánh trên chiếc đò lợp lá, con đã ra đời trong bao nỗi ác nghiệt của đời vì không có bóng dáng người cha. Thiên nhiên con thấy mình có lỗi hết sức. Mẹ nghe thì cũng thấu nhưng vẫn dặn: - Xong buổi biểu diễn phải về nhà ngay.
Sinh nhật con, mẹ đi đưa đò từ mờ sáng.
